Ecocide: de afbraak van onze tempels

Ik was de afgelopen dagen behoorlijk in beslag genomen door de verkiezingen. Mijn stem is altijd naar de natuur, de dieren en het gehele ecosysteem, gegaan als het gaat om politiek. Natuurlijk vind ik ook mensen belangrijk, maar ik denk dat de basis van ongelijkheid niet enkel opgelost gaat worden door de huidige initiatieven, maar voornamelijk door het opnieuw ten diepste te beseffen dat wij aan elkaar verwant zijn. Dat we weer realiseren dat wij met elkaar in verbinding staan, met de natuur; de planten, de dieren en de bomen. Onze hiërarchische manier van denken, onze breuk met onze voorouders in combinatie met de industriële revolutie en de geboorte van de verslaving naar eeuwige groei heeft ons verder verwijderd van onze onderlinge verbondenheid dan ooit en was een kentering van de houding van de mens ten opzichte van de natuur. Thijs Weststeijn omschrijft het mooi in een artikel in de Groene Amsterdammer (2021): “Huizinga’s (Herfsttij der Middeleeuwen) verlangen om geschiedenis emotioneel te beleven was ingegeven door zijn besef dat er een radicale breuk bestaat tussen heden en verleden. Deze opvatting is niet universeel. Vóór de negentiende eeuw gingen Europeanen ervan uit dat zij nog in contact stonden met de wereld van hun voorouders. Rond 1800 vonden echter traumatische politieke en wetenschappelijke ontwikkelingen plaats: de zogenaamde ‘dubbele revolutie’. De Franse Revolutie viel samen met de industriële revolutie, sinds James Watts ontwerp van de stoommachine in 1784. Deze twee elkaar versterkende factoren veranderden de wereld zodanig dat een terugkeer naar de voorgaande situatie onmogelijk leek. In 1830 herinnerde filosoof Hegel zich de opwinding van enkele decennia eerder als een kentering, waarbij de mens voor het eerst meester werd over de natuur: ‘Zolang als de zon aan het firmament staat en de planeten om haar heen cirkelen, was het niet gebeurd dat de mens zichzelf op zijn kop zet, dat wil zeggen dat hij (…) de wereld volgens zijn eigen gedachten opbouwt. (…) Het was hiermee een heerlijke zonsopgang.’ Anno 2021 is pas goed duidelijk hoe ontwrichtend de ‘dubbele revolutie’ is geweest. De stoommachine luidde immers ook de verschuiving in van hout en hernieuwbare energiebronnen naar het gebruik van fossiele brandstoffen op grote schaal. Hegels idee van een kentering was een vooraankondiging van het Antropoceen, waarin de mens zelf een klimatologische factor van betekenis is geworden. Zijn metafoor van een zonsopgang lijkt door een zonsondergang te worden gevolgd nu de natuur juist steeds minder beheersbaar blijkt.” Het probleem dat we ons als mens boven de gehele natuur gezet hebben en haar proberen uit te buiten voor ons eigen gewin – is voor mij al jaren evident en een rode draad, zeg maar liever één van de grootste drijfveren voor het werk wat ik doe in de vorm van sjamanisme en spiritualiteit. Ik heb mij dan ook vaak verbaasd over mensen die zich in het heidendom, paganisme en sjamanisme verdiepen en dit praktiseren, maar niet zelf actief zijn als het gaat om natuurbehoud, milieuschade voorkomen en hun leven meer ecologisch proberen in te richten. Wanneer we ons met onze voorouders verbinden, komen we ook uit op onderlinge verbondenheid – we zien de duizenden die voor ons komen en die samenkomen in grote getalen gezamenlijke voorouders; de stamoudsten, de Ouden. We zien het land waarop zij allen gewoond hebben, het land waar we nog steeds wonen, het land dat ons voedt - maar ook zijn we bewust van de cyclus van de natuur, de heiligheid ervan – en die onze voorouders geëerd en gevolgd hebben door middel van rituelen, ceremonie, feesten, …wij vieren zelf ook vaak de seizoensfeesten, we houden van de natuur, we doen onze rituelen in de natuur en we wandelen graag. We genieten van oeroude bomen, Wodanseiken, we bezoeken krachtplaatsen en lapjesbomen, heilige bronnen en houden van de relatieve wildheid die de Veluwe ons biedt, we voelen een heimwee naar Oer. We verheerlijken Scandinavië; verlangen naar die wilde natuur, die puurheid: het drinken uit beken, de schone lucht, de mooie planten en bloemen tijdens de wandelingen – de ongereptheid maakt in onszelf ook iets wakker, een verlangen om één te zijn hiermee, onze plek weer in te nemen in het geheel, ermee samen te werken en daarmee ook een bepaalde wildheid, onze innerlijke natuur, te raken die we willen uiten. Maar helaas gaat dit dus niet altijd met ecologische bewustwording, wat ik betreur.

90 procent van de wetenschappers wereldwijd is het erover eens dat de versnelde opwarming van de aarde komt door de mens, lezen we in metastudies. Onder de wetenschappers die het klimaat als vakgebied hebben, ligt dat percentage hoger dan onder wetenschappers die zich er slechts zijdelings mee bezighouden. Ons klimaat warmt op, niet zonder desastreuze gevolgen voor mens en natuur.

Wereldwijd is de kans op droogte, hittegolven en overstromingen toegenomen. Dat zorgt nu al voor schade aan ecosystemen, meer mislukte oogsten en grote, ingrijpende gezondheidsproblemen zoals de corona pandemie.

Vaak wordt dit – natuur, milieu en klimaat – een soort ‘linkse hobby’ genoemd ofwel ontkend, tegen alle bewijs in, door de aanhangers van veelal rechtse en ook wel liberale partijen. Zij lijken zich meer te richten op economische groei (waardoor juist deze klimaat- en ecologische crisis is aangejaagd) en het voorkomen van het opnemen van grote aantallen vluchtelingen. Met alle respect voor ieders mening, nu denk ik dat de klimaatcrisis en de toekomst ook voor deze partijen geen prettig scenario zal geven en juist zal zorgen voor grote economische schade en enorme stromen aan ‘klimaatvluchtelingen’ naast de huidige immigratie omdat de ongelijkheid toeneemt:

“Subtropische gebieden en steppes zullen verwoestijnen. Grote delen van de wereldbevolking zullen kampen met watertekorten. In de tropen wordt de hitte ondraaglijk: wie zich bij temperaturen van meer dan 40 graden en hoge luchtvochtigheid enigszins inspant, kan binnen een paar uur sterven aan oververhitting.

Bij een temperatuurstijging van meer dan 2 graden sterven koralen op grote schaal af. Bij verdere opwarming sterven ook andere dieren en planten uit. In Zuid-Europa en andere gebieden richting de evenaar daalt de voedselproductie. Eten wordt duurder. Ondervoeding, infectieziekten, diarree, hart- en ademhalingsziekten nemen toe. Overstromingen en droogtes maken meer slachtoffers en leiden tot burgeroorlogen – met vluchtelingenstromen tot gevolg.”

- Gevolgen van klimaatcrisis. AD, 2019

De natuur is een delicaat en dynamisch systeem dat uiterst gevoelig in elkaar zit en waarbij er continue verandering en ook strijd is, om o.a. voedsel en territoria. Deze dans is eigen aan de natuur, ieder neemt zijn plek in en heeft een functie die op de lange termijn het grote evenwicht niet zal verstoren.

De mens daarentegen, is zodanig mentaal geëvolueerd dat hij in staat is om zijn eigen belangen boven die van anderen te zetten, en deze op een schaal te behartigen die zo groot is dat hij elk ander levend wezen op de planeet overtreft. Maar aan de andere kant van dit scenario kunnen we stellen dat wij mensen juist door deze ontwikkeling van ons bewustzijn ook de vrijheid hebben, de morele overweging kunnen maken, om onze leef- en soortgenoten (de dieren, natuur en andere mensen) geen schade of leed toe te brengen. Dit wil zeggen dat wij respect kunnen opbrengen voor de lichamelijke-, geestelijke en spirituele integriteit van anderen, of dit nu een mens, dier, plant of boom is.

Ik zeg ‘kunnen’ omdat dit moreel besef in onze huidige maatschappijen met name hier in het westen, nog onvoldoende ontwikkeld is. Deze onwetendheid, ruwheid ofwel onzorgvuldigheid, leidde en leidt ertoe dat gehele ecosystemen ontwricht raken, diersoorten uitsterven, bevolkingsgroepen in hun bestaan bedreigd worden, onze Nederlandse natuur sterk verarmd, we met een stikstofprobleem zitten, er ongelijkheid bestaat tussen mensen, de biodiversiteit afneemt en hele bossen gekapt worden om plaats te maken voor tegels en huizen.

Het argument wat ik vaak hoor als het gaat om klimaatmaatregelen is dat de burger moet betalen en die heeft het al zo zwaar. Jammer is het, dat deze meningen vaak niet op feiten gebaseerd zijn en erg blijven steken in het korte termijn gedrag wat ons nu juist zo in de problemen heeft gebracht.

Op de lange termijn zal het klimaatprobleem ons meer gaan kosten dan de maatregelen. We zullen inderdaad wat moeten inleveren, maar ik denk niet dat dit voor de gewone burger zoveel hoeft te zijn en ik ben zeker niet iemand die een hekel heeft aan boeren en hen in de kou wil zien staan.

Tien bedrijven zijn verantwoordelijk voor een heel groot gedeelte van alle uitstoot en ik denk dat de nadruk hierop moet liggen samen met een herziening van onze Nederlandse landbouw/veeteelt. De veestapel moet kleiner, daar is iedereen het nu wel bijna over eens. Boeren moeten daar niet voor geruïneerd worden, deskundigen hebben prima alternatieven bedacht voor de veeteelt zoals subsidies uit de EU voor het omschakelen naar duurzame landbouw, investeren in gezonde vleesvervangers die niet inleveren qua smaak, het meer lokaal leveren in plaats van de slachterij van de wereld te zijn met onze 90% aan exportvlees. Eten verbouwen voor eigen bevolking in plaats van de extreme vleeslust van de wereld te steunen dus. Daarnaast is het beschamend dat Nederland het bos in o.a. Brazilië neerhaalt voor soja voor uitsluitende voeding voor de veeteelt, ten koste van de lokale bevolking daar.

Gezonde, duurzame, eerlijke en biologisch geteelde voeding moet toch de hoeksteen zijn van je gezondheidsbeleid, voor onze kinderen willen we toch geen gentech, hormonen in ons eten en genetisch gemanipuleerde dieren en klonen of het schenden van mensenrechten of de verwoesting van het bos die essentieel is voor het voortbestaan van traditionele, inheemse volkeren?

Mijn hart huilt als ik denk aan mijn polder, waar nog maar 10 jaar geleden (!!!) beduidend meer vlinders en bloemen waren dan nu. De insectenpopulatie is namelijk voor 75% afgenomen. Ik verbind mij al sinds mijn 12e, toen ik net begon met natuurspiritualiteit, met de natuur en haar seizoenen – weet ik wanneer de smient in ons land arriveert, juich ik bij de eerste gierzwaluw en de geniet ik van de dappere gele hoed van het klein hoefblad die in de lente haar hoofd als een van de eersten boven de aarde uitsteekt. Ik keek om me heen en heb dat altijd gedaan, zo dus ook dat je in je directe omgeving de gevolgen van deze ecologische ramp gemakkelijk kunt herkennen.

Ik kan niet meer ieder jaar schaatsen, vorst is er bijna niet meer, de zomers worden ondragelijk warm waarbij ik naargeestig moet zoeken naar koelte en schaduw in mijn eigen huis. De lucht is, afgezonderd van de ‘corona-lente 2020’, over het algemeen niet meer blauw maar bezaaid met een zweem van witte strepen en merk ik veel meer extreem weer op zoals bizarre onweersbuien en langdurige droogte. De weidevogels die hier vroeger zo normaal waren, zoals de grutto en de kieviet, hoor ik bijna niet meer. En omdat natuur zo schaars geworden is in de betonnen stad, kan ik nooit meer de stilte en de eenzaamheid in de Nederlandse natuur ervaren door de overvloed aan mensen die dezelfde behoefte hebben als ik maar nergens anders heen kunnen. Er is niet alleen een gebrek aan waardering voor natuur als essentieel onderdeel van ons welzijn en menselijk bestaan, er wordt ook op grote schaal ‘ecocide’ gepleegd; "de grootschalige beschadiging, de vernietiging of het verlies van ecosystemen – wijdverspreide, ernstige of systematische schade aan de natuur." – Wikipedia definitie, of door Polly Higgins: “"The extensive damage to, destruction of or loss of ecosystems of a given territory, whether by human agency or by any other causes, to such an extent that peaceful enjoyment by the inhabitants of that territory has been severely diminished". Ik vind dit persoonlijk moreel en spiritueel gezien, onacceptabel. Ik kan niet aan de zijlijn toekijken en niets doen terwijl straks mijn mooie Lage Landen voor een groot deel onder water staan, er een monocultuur ontstaat, bloemenvelden verdwijnen, bijen uitsterven, oogsten mislukken en er grote risico’s ontstaan op andere, veel meer dodelijke pandemieën zoals de vogelgriep en Q-koorts die al eerder in Nederlandse veehouderij ontstaan zijn door het massaal ophokken van dieren om de (ongezonde) vleeslust van de wereld te stillen. Niet alleen dat, maar door de ecologische crisis verdwijnt ook veel van ons materieel en immaterieel erfgoed, zoals de funderingen van monumenten die gaan rotten wanneer er door de wateroverlast aanpassingen moeten worden gedaan aan het grondwater, de Elfstedentocht die zal verdwijnen door het gebrek aan vorst, erfgoed dat zich bevindt op land zal verdwijnen onder de zeespiegel wanneer het water stijgt, evenals gemalen en waterwegen en bodemdaling nu al vele oude gebouwen en archeologische vindplaatsen bedreigt. Sterker nog; het gehele UNESCO werelderfgoed staat in de gevarenzone. Nederland doet hier tot nog toe niks aan, hoewel het Louvre in Parijs al bezig is met hun erfgoed naar een andere stuk van Frankrijk te verplaatsen..

Er zijn teveel zaken die de natuur, ons ecologisch evenwicht, dusdanig ernstig verstoren dat ik het als mijn morele plicht zie me hier over uit te spreken en te kijken wat ik zelf praktisch kan doen en invloed kan uitoefenen om op grotere schaal hierin een verschil te kunnen maken. Ik kan niet met mijzelf leven wanneer ik rituelen doe binnen de wedergeboren Noordwest-Europese sjamanistische traditie, te pleiten voor opnieuw spiritueel te verbinden met de natuur, het eren van onze voorouders en de verbondenheid met onze medemens, dier, plant en mijn nazaten maar tegelijkertijd mijn ogen sluit voor de ramp die zich in mijn omgeving voltrekt. Ik zou mij persoonlijk schamen als ik niks zou doen en onze kinderen zou opzadelen met enkel betonnen blokken zonder een lapje groen, een ‘natuur’ met een sterk verarmde biodiversiteit, tientallen mensen extra aan klimaatvluchtelingen, verdwenen erfgoed, verdronken landschap, een lucht waar zij ziek van worden, plastic in hun oceanen en eigen lichamen, kinderen die vragen waarom dieren in van die kleine hokjes zitten en waarom dit nodig is (er is geen antwoord)… Helaas zitten we opgescheept met een politiek die geen radicale keuzes durft te maken, die klimaatakkoorden niet naleven, met de ene hand de burger vooruit duwt “beter milieu begint bij jezelf” maar aan de andere kant vervuilende multinationals met miljarden subsidieert. Je hoeft niet te “geloven” in klimaatverandering om je betrokken te voelen bij onze leefomgeving en hoe we hiermee omgaan. Als je niks voelt voor klimaat, kijk dan op z’n minst naar je eigen omgeving, het milieu, biodiversiteit en het ecologisch evenwicht. Als mens, als iemand die zichzelf misschien wel paganist, heiden, heks… noemt, wil ik me ook met name in dit blog richten. De natuur was de tempel van onze voorouders lezen we in de verslagen van de Romeinen uit oude tijden. De natuur; een tempel, een heilige plek. Stenen constructies waren niet nodig, het goddelijke was in het ruisen van de bomen en de vlucht van de vogels – in het heldere water en het donkere bos. De Aardegodin werd gewassen in het water van de zee en geëerd op een heilige plek in het woud. De eeuwige blauwe hemel was de plek van god, offers werden gebracht aan de voorouders en de doden werden begraven in de heilige aarde. Dit alles doen veel mensen nog steeds. Nog steeds is de natuur onze tempel! Wanneer dit alles ons in het hart raakt, we verlangen en verbinding voelen met de natuur en met onze voorgangers, dit is onze tijd, onze kans, om wat terug te doen voor hen. Om te laten zien dat we hun lichamen, die zich in de aarde bevinden, in de hunebedden bevinden en de grafheuvels, beschermen tegen het water, tegen nieuwe woonwijken en verbrede snelwegen. De bossen beschermen tegen verarming en verlies van biodiversiteit zodat er nog bloemen op hun graven zullen groeien en het beschermen van de bijen zodat de heilige mede nog gemaakt kan worden en de natuur bestuift kan worden in de tijd van het meifeest… Wij zijn kinderen van de Aarde, onder dezelfde hemel – we spugen toch niet op de hand die ons voedt? We doen toch niet onze verwanten onnodig leed aan? We verpesten toch niet de kans op verbinding met de natuur en onze voorouders voor onze nazaten? We ruïneren toch niet ons eigen huis en tuin? We zijn ons hier vaak niet eens bewust van, het moderne leven met al zijn onzinnige dingen zoals facebook, series en feestjes die onze aandacht van de dingen die echt belangrijk zijn weghoudt… Met deze blogpost probeer ik je niet te bekeren, je hoeft er helemaal niks van de vinden, te geloven of mee te doen als je dat niet wilt of hier niks in ziet. Toch denk ik wel dat iedereen iets kleins kan verbeteren, al is het maar in de niche waar jij je voor interesseert (voeding, landbouw, lokaal kopen, minimalisme, erfgoed beschermen ,etc.), in plaats van mijn post alleen maar af te breken omdat je kritisch bent ten opzichte van bepaalde maatregelen. Die discussie ga ik niet aan en ik steek geen energie in het bewijzen van iets wat de ander toch wel blijft ontkennen. Ik nodig je wel uit om met een open geest te lezen, te onderzoeken misschien, en het eens te laten bezinken in plaats van meteen te reageren. En nee, ik maak mijzelf ook geen illusies dat ik het allemaal al goed doe – ook ik kan nog veel verbeteren wat betreft mijn ecologische voetafdruk, maar ik doe mijn best om hierin altijd te verbeteren. Voor wie zich wel in mijn bericht herkent zal ik de komende tijd wat meer tips delen, op mijn Instagram en hier op de blog, over wat ik doe om hier wat aan bij te dragen, wat jij kunt doen – wat we samen kunnen doen om onze prachtige planeet met al haar bewoners te eren met het verleden en de toekomst in ogenschouw gehouden, om de pijn van de Aarde op z’n minst iets te verlichten en hopelijk het leven – AL het leven - meer in evenwicht te brengen. We kunnen iets terugdoen, voor Moeder Aarde, in plaats van alleen te nemen – hoe vervelend dit systeem ook is waarin we zitten, met al het plastic overal, de bio-industrie en dure biologische etenswaren, de moed zinkt je soms al bijna in de schoenen – waar moet ik beginnen? Maar er zijn echt eenvoudige manieren waarop je kunt helpen, een verschil kunt maken. We kunnen de Aarde eren, de landschapsgeesten eren, door te helpen anderen zich ervan bewust te maken dat alles leeft, een ziel heeft, planten en dieren en bomen… We kunnen ons hier actief voor in zetten! Wat prachtig toch, dat we deel uit kunnen maken van de oplossing in plaats van het probleem en we hier stappen in kunnen zetten door te beginnen met kleine dingen zoals erover praten met anderen, een zakje mee te nemen om de mondkapjes in de natuur op te vissen, openbare seizoensrituelen te houden en ons afval te scheiden. Maar we kunnen ook strijden, actie voeren, de politiek dwingen om meer te doen voor onze aarde, onze natuur en ons erfgoed. Ten strijde trekken in de oorlog tegen hebzucht en afbraak van deze tijd waarin we nu leven. Jij bepaalt. Jij bent krachtiger dan je denkt. Hebt echt meer invloed dan je denkt. Jij hebt een keus hierin. Welke keus maak jij? “De aarde biedt voldoende voor ieders behoefte, maar niet voor ieders hebzucht” - Ghandi